.: Bệnh Viện An Sinh :.

Kiến thức y học

Người khơi dòng chảy

Cập nhật lúc: 8:14:48 SA - 26/01/2010

SGTT - Ngày 15.7.2009, một tượng đồng của Alexandre Yersin được dựng trong khu vườn bảo tàng Y học Hong Kong. Năm 2008, tượng bác sĩ Yersin, quà tặng của nguyên thủ tướng Võ Văn Kiệt được khánh thành, đặt ở vị trí trang trọng trong công viên Yersin Đà Lạt, nhân kỷ niệm 115 năm Đà Lạt.

Yersin trên logo triển lãm “Từ bệnh dịch hạch đến những bệnh mới xuất hiện” từ tháng 5 – 7.2008 tại

Gởi mẹ ngàn cánh thư

Trên đường Trần Phú (Nha trang) có viện Pasteur, trong khuôn viên có bảo tàng Yersin, vốn là thư viện phòng làm việc của ông. Rất bình dị. Những trang giấy bạc màu, nét chữ đẹp, rõ ràng của Yersin gợi trong tôi dào dạt ký ức thời sinh viên y khoa. Yersin là học trò của Louis Pasteur, người khai sáng kỷ nguyên vi trùng học, là phụ tá cho Émile Roux trong nghiên cứu bệnh bạch hầu. Mộng phiêu lưu mạo hiểm cùng với nỗi ngán ngẩm chỉ miệt mài nghiên cứu đã thôi thúc thầy thuốc trẻ hướng về chân trời xa, đến tận vùng Viễn đông. Cặp bến Nha Trang, ông gắn bó với mảnh đất và con người nơi đây.

Tủ sách của ông không chỉ có sách y học mà còn nhiều sách đủ loại, đã lâu mà bìa còn tốt. Chắc ông nâng niu lắm. Tôi ngẩn ngơ, kính cẩn và bái phục. Gần cửa lại có một kính thiên văn cũ. Hoá ra ông học hỏi và nghiên cứu đủ thứ.

Tôi dừng lại đọc vài trang thư thăm mẹ, thật thắm thiết. Trời ơi! Cả ngàn bức thư gởi cho mẹ ở Thuỵ Sĩ, nơi chôn nhau cắt rốn của ông. Thật xúc động. Yersin mất cha từ nhỏ. Mẹ đã bươn chải nuôi con.

Dấu chân khắp nơi

Đứng trên đỉnh Lang Biang ngóng mong tứ phía, tưởng như thấy dấu chân Yersin khắp nơi. Nhiều tháng gian nan lặn lội từ Sài Gòn đi Phan Thiết, băng rừng núi Tánh Linh, Phan Rí, Phan Rang mới tìm ra Đà Lạt. Thành phố Đà Lạt trong mơ, có trường đại học dân lập Yersin, có bệnh viện Hoàn Mỹ trên đồi thông, nơi nghỉ dưỡng chắc là vừa ý bác sĩ Yersin. Con đường Lê Hồng Phong có lúc đầy hoa mimosa nở rộ vàng tươi. Lại có mai anh đào quanh bờ hồ Xuân Hương, còn vài gốc lão đào.

Ngày 15.7.2009, một tượng bán thân của Alexandre Émile Jean Yersin được dựng lên ở bảo tàng Y học Hong Kong, với nghi lễ long trọng tri ân A. Yersin, nhà khoa học – thầy thuốc đã tìm được vi khuẩn gây ra bệnh dịch hạch, từ đó mở đường cho việc trị khỏi bệnh vào năm 1896, tránh tử vong cho hàng triệu người. Nơi dựng tượng là địa điểm dịch hạch bùng phát năm 1894. Nay vi trùng gây bệnh dịch hạch mang tên ông: Yersinia pestis.

Ân nhân của nhân loại

Ngôi nhà lá của A. Yersin tại Nha Trang (1894)

Năm 1902, Yersin ra Hà Nội thành lập trường Y dược Đông dương. Ông hết sức tích cực và thành hiệu trưởng đầu tiên. Một thành viên của trường năm 1906 sau trở thành đại học Y Hà Nội. Tôi lớn lên từ đại học Y khoa Sài Gòn, học với các GS Phạm Biểu Tâm, Nguyễn Hữu, Ngô Gia Hy... Các thầy tôi đều xuất thân từ trường Y Hà Nội. Từ điển Pháp Petit Larousse có logo với hình một thiếu nữ lưng mang gùi, tay vung lên gieo hạt giống với hàng chữ “je sème à tout vent” (tôi gieo hạt trước gió). Rõ rồi, Yersin bậc thầy của các thầy đã thực hiện theo phương châm này.

Dễ gì được đào tạo danh môn chính phái như Yersin. Học y tại đại học Marburg và Paris, học trò của Louis Pasteur, nghiên cứu vi khuẩn học với Émile Roux và Robert Koch. Yersin tiếp tục khơi dòng chảy Pasteur. Tại Nha Trang, Yersin xây phòng thí nghiệm, điều chế huyết thanh cho bệnh bạch cầu, nghiên cứu bệnh gia súc uốn ván, tả, đậu mùa. Thành lập viện Pasteur Nha Trang, ông làm đủ thứ chuyện. Năm 1904. Yersin được cử làm đại diện viện Pasteur Paris tại Đông dương và giám đốc hai viện Pasteur Sài Gòn và Nha Trang. Ông là một thiên tài, phát huy được tầm hoạt động và định hướng cho các viện Pasteur. Mới đây ngày 27.5.2009, viện Pasteur Paris và CDC (các trung tâm kiểm soát và phòng bệnh Hoa Kỳ) đã ký bản ghi nhớ. Hai tổ chức y học công cộng hàng đầu thế giới đã đề ra các hướng hợp tác cho vấn đề an toàn sức khoẻ toàn cầu. Nên nhớ năm 1934, khi Roux và Calmette đều qua đời, Yersin được bầu là giám đốc danh dự của viện Pasteur Paris. Từ đó, mỗi năm ông về Pháp họp một lần cho đến khi ông mất năm 1943.

Nói sao cho hết các công việc Yersin đã làm: khơi dòng y học khoa học, đặt nền tảng y học công cộng, xây dựng môi trường thân thiện. Mọi dòng đều chảy.

A. Yersin sinh ở vùng quê miền núi, sau nhận quốc tịch Pháp để dễ dàng học tập và nghiên cứu. Hấp thụ hết tinh hoa y học khoa học của nước Pháp thời vàng son rồi đem cống hiến toàn tâm toàn ý cho đất nước ta. Nói tiếng Việt, nguyện gởi xương cốt tại nơi sống gần trọn đời người 80 tuổi. Thầy thuốc ân nhân của nhân loại, thầy giáo của muôn đời, Yersin là người con yêu dấu của đất Việt.

GS.BS Nguyễn Chấn Hùng

Những con đường mang tên Tây

Đường Pasteur có lúc đổi tên nhưng sau trở lại như cũ. Thật mừng! Pasteur là danh nhân thế giới, là ân nhân của cả loài người mà. Thỉnh thoảng ăn phở trên đường Pasteur, nhìn khoảng sân u nhàn rợp bóng cây của viện Pasteur, tôi thấy ấm áp. Tên tuổi của Louis Pasteur sừng sững trong lịch sử y học. Sự khám phá vi trùng đã biến đổi cả y học và làm tên ông trở thành bất tử. Pasteur đã chứng minh các vi trùng (vi sinh vật) là nguyên nhân gây bệnh. Không khí chứa các sinh vật tí ti, chúng gây ra sự thối rữa. Các vi trùng này có thể bị giết bằng cách đun nóng chất lỏng chứa chúng. Đó là phương pháp Pasteur tiệt trùng. Ông còn dựa vào công trình của Edward Jenner (người chế tạo vắcxin ngừa đậu mùa) để chế tạo nhiều loại vắcxin.

Sinh viên y khoa chúng tôi ai cũng biết chuyện ly kỳ về Joseph Meister. Cậu bé bị một con chó dại cắn và sẽ chết nếu Pasteur không dùng loại vắcxin chưa được thử nghiệm trên người. Cậu bé sống và Pasteur chắc chắn là mình tìm ra được vắcxin ngừa bệnh dại. Chuyện xảy ra lâu lắm rồi, từ năm 1885. Vắcxin này đã cứu sống biết bao người.

Có hai con đường cặp kè nhau từ lâu mang tên Yersin và Calmette ở vùng chợ cũ Sài Gòn. Bao nhiêu xáo trộn, tên hai đường vẫn vậy. Sao Calmette lại sánh đôi với Yersin. Bác sĩ người Pháp Albert Calmette, 28 tuổi được Pasteur giao nhiệm vụ xây dựng và điều hành một trung tâm vắcxin và một labô nghiên cứu tại Sài Gòn, chi nhánh của viện Pasteur Paris. Ông đã tổ chức sản xuất được vắcxin chống dại (theo phương pháp Pasteur). Calmette còn chỉ đạo nghiên cứu các bệnh dịch tả, kiết lỵ, các độc tố của rắn, cách nấu thuốc phiện, cách nấu rượu đế.

Bao nhiêu là việc chỉ trong mấy năm từ 1891 đến 1894. Sau đó về Pháp, bác sĩ Calmette tiếp tục nghiên cứu, chế tạo thành công huyết thanh kháng nọc rắn đa hiệu đầu tiên. Lại góp sức nghiên cứu các huyết thanh kháng dịch hạch cùng A.Borrel và A.Yersin. Calmette – Yersin quả là gắn bó trong việc cùng lo xây dựng viện Pasteur Đông dương, cũng nhờ Calmette vận động từ Paris, Yersin mới được cử sang Hong Kong nghiên cứu tìm ra thủ phạm gây bệnh dịch hạch.

Cùng với bác sĩ Guérin, Calmette chế tạo vắcxin kháng lao BCG (viết tắt của Bacille Calmette Guérin). Năm 2009, cầu Calmette đã nối liền quận 1 và quận 4, con đường dài thêm và rộng thêm. Tôi tưởng như bác sĩ Calmette được tôn vinh thêm.