Siêu âm là gì vậy?

Siêu âm là một thiết bị (hay dễ hiểu hơn là cái máy) có thể ghi nhận hình ảnh bên trong cơ thể của bạn. Đến đây chỉ xin bàn về em bé trong tử cung của mẹ. Dĩ nhiên, bác sĩ có thể thấy gan, thận, lách, ruột…trong bụng mẹ, nhưng tuyệt vời nhất là là nhìn em bé.

Bác sĩ siêu âm có thể quan sát thấy: bao nhiêu bé trong tử cung, kích cỡ bé như thế nào, tim bé đập như thế nào, nhanh hay chậm (tính trên một phút), các cơ quan trên cơ thể bé có bình thường không, có thể tính tương đối chính xác ngày dự sanh nếu siêu âm sớm.

Ghi nhận hình ảnh bằng máy siêu âm có thể ghi lại giống như video, hay hình ảnh hiển thị ra máy tính, nhân viên y tế sẽ in lại ảnh này cho bạn.

Siêu âm hoạt động như thế nào?

Siêu âm là những sóng âm tần số cao mà tai mình không nghe được. Nhớ nghe, nó là sóng âm (tức là âm thanh- nên bé không bị chói mắt, không bị đau khi làm siêu âm). Sóng âm này được phát từ một thiết bị gọi là “đầu dò”, truyền sóng âm qua da, đi qua thành bụng để ghi nhận hình ảnh bên trong bằng cách dội lại.

Siêu âm khác X-Quang ở chỗ tia siêu âm không phải tia xạ. Đây chính là yếu tố chính để khẳng định tính an toàn của siêu âm cho thai nhi.

Tại sao khi có thai phải siêu âm?

Tại vì siêu âm giúp các mẹ biết: mình có mấy thai, bé có phát triển đúng tuổi thai hay không (có nhỏ quá hay to quá so với tuổi thai không), có bất thường gì ở mặy mũi tay chân, hay tim gan phổi không, bánh nhau có ở vị trí bình thường không… Quá giúp ích còn gì!

Còn cái này nữa, con mình là con trai hay con gái không phải điều quan trọng, nhưng nhiều khi, siêu âm có thể phát hiện bất thường sinh dục bẩm sinh: bác sĩ sẽ khảo sát xem có tinh hoàn không, có bị dị tật sinh dục không…

Mấy câu này thật sự là các mẹ cần hỏi:

• Con tôi có phát triển đúng tuổi thai không?
• Con tôi có gì bất thường về hình dạng không? Cái đó có nghiêm trọng không?
• Nước ối như vậy có gọi là bình thường không?
• Bánh nhau có bất thường không?

Cần chuẩn bị gì trước khi đi siêu âm?

Nếu siêu âm bụng, bác sĩ sẽ dặn bạn nhịn tiểu. Tuy nhiên khi siêu âm thai, cái này không cần thiết tuyệt đối. Vì đặc điểm phụ nữ mang thai sẽ tiểu nhiều lần do bàng quan bị chèn ép, nên nếu có đi tiểu trước khi siêu âm cũng không sao. Trong một số trường hợp đặc biệt cần siêu âm đường âm đạo, bạn cần đi tiểu trước đó thì siêu âm sẽ dễ dàng hơn, chính xác hơn và bạn cũng dễ chịu hơn.

Siêu âm bình thường thì chắc chắn con tôi bình thường phải không?

Câu trả lời – đáng buồn – là không chắc chắn. Do vậy, khi có thai, bạn sẽ được tử vấn và giải thích thực hiện nhiều loại xét nghiệm khác nhau để tầm soát các bất thường. Qua siêu âm chỉ dự đoán khoảng 80% dị tật. Nguyên nhân: có những dị tật nhỏ, biểu hiện muộn, hay khiếm khuyết về chức năng (ví dụ như điếc) không thể chẩn đoán bằng siêu âm.

Tay nghề, kinh nghiệm bác sĩ siêu âm và máy siêu âm tốt cũng góp phần ảnh hưởng đến khả năng tầm soát. Ngoài ra, tư thế em bé, thành bụng của mẹ dày, nước ối quá ít cũng là những yếu tố cản trở cho khảo sát thai nhi. Do đó, mặc dù có thể phát hiện nhiều bất thường nhưng không thể phát hiện tất cả bất thường.

Siêu âm nhiều lần trong thai kỳ có gây hại gì không?

Siêu âm thai được ứng dụng tầm khoảng hơn 30 năm. Cho đến nay chưa có dữ liệu nào cho thấy gây hại đến thai. “Chưa có” không đồng nghĩa với “không có”, do đó, chỉ cần thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ khám thai. Không nên siêu âm trong những trường hợp sau:

• Siêu âm chỉ để khảo sát giới tính.
• Siêu âm chỉ để ghi nhận hình ảnh hay video của bé để “cho vui”.
• Siêu âm mỗi tuần để biết bé có lên cân hay không vì mẹ không lên cân.

Không có điều kiện siêu âm thì nên siêu âm mấy lần là đủ?

Câu hỏi này khó à, tại vì mỗi tuổi thai, siêu âm lại có những giá trị khác nhau. Thôi thì nếu vì lý do gì đó, chỉ có thể siêu âm 1 lần, nên chọn siêu âm lúc khoảng 22-23 tuần, đánh giá tổng thể thai nhi (còn gọi là siêu âm hình thái học).

Còn thông thường, ít nhất nên siêu âm vào những thời điểm sau:

• Khi trễ kinh khoảng 2 tuần: để xác định có thai hay không, thai có trong lòng tử cung hay không! Thực tế có vài tình huống phức tạp hơn, nhưng nếu thấy phôi thai trong lòng tử cung, bác sĩ cũng sẽ đánh giá luôn hoạt động của tim thai thế nào.

• Khi thai độ khoảng 12 tuần: giai đoạn này có một loại siêu âm quan trọng là đo khoảng sáng sau gáy. Độ dày này cùng với xét nghiệm máu sẽ giúp đánh giá nguy cơ bất thường một số nhiễm sắc thể của bé nếu có.

• Khi thai khoảng 21-23 tuần: siêu âm cực kỳ quan trọng là siêu âm hình thái học, khảo sát toàn diện nhằm tầm soát dị tật bẩm sinh của bé.

• 3 tháng cuối thai kỳ: tuỳ tình trạng thai mà bác sĩ của bạn sẽ chỉ định siêu âm, chủ yếu đánh giá bé có phát triển đúng tuổi thai hay không, hoặc phát hiện những dị tật biểu hiện muộn.

• Cuối cùng, các bà mẹ đang mang thai ơi, rất nên dành thời gian “nói chuyện” với con, suy nghĩ về những điều tươi đẹp, chứ đừng mất công đi xem “hôm nay con được mấy trăm gram rồi” nhé.

Đơn vị Hỗ trợ sinh sản Bệnh viện An Sinh (IVFAS)

*** Thông tin tham khảo, không thay thế việc thăm khám chuyên môn