.: Bệnh Viện An Sinh :.

Kiến thức y học

Tổ chức Y tế thế giới giải đáp thắc mắc về bệnh tay chân miệng

Cập nhật lúc: 3:56:33 CH - 27/09/2018

Bệnh tay chân miệng là gì? Bệnh tay chân miệng (HFMD) là một bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đặc trưng của bệnh này là sốt cao, loét trong khoang miệng, nổi ban có bọng nước ở bàn tay, chân và cả ở mông. Bệnh phổ biến ở rất nhiều quốc gia châu Á và đã trở thành một vấn đề đáng lo ngại cho sức khỏe cộng đồng ở Việt Nam.

Bệnh này có giống với bệnh lở mồm long móng ở động vật không?

Không, không nên nhẫm lẫn bệnh tay chân miệng với bệnh lở mồm long móng gây ra bởi một loại vi rút khác và ảnh hưởng đến các loại gia súc, bò và lợn.

Bệnh này xảy ra ở đâu?

Các trường hợp đơn lẻ và bùng phát của bệnh tay chân miệng xảy ra trên toàn thế giới. Ở những vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, các đợt bùng phát xảy ra quanh năm.

Các đợt bùng phát của bệnh tay chân miệng diễn ra vài năm một lần ở những khu vực khác nhau trên thế giới, nhưng phần lớn là ở châu Á trong những năm gần đây. Các nước ghi nhận sự tăng lên nhanh chóng của số ca nhiễm bệnh ở châu Á bao gồm: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Thái Lan, Đài Loan (Trung Quốc) và Việt Nam.

Bệnh tay chân miệng HFMD rất phổ biến ở Việt Nam và xảy ra hàng năm. Ở miền Nam Việt Nam, số ca nhiễm bệnh này có xu hướng tăng trong khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.

Nguyên nhân gây ra bệnh tay chân miệng?

Các vi rút thuộc nhóm enterovirus là nguyên nhân gây ra bệnh này. Nhóm vi rút này bao gồm nhiều loại khác nhau như poliovirus, coxsackievirus, echovirus và các loại enterovirus khác.

Bênh tay chân miệng chủ yếu gây ra bởi vi rút coxsackievirus A16 với ít biến chứng và thường tự khỏi. Tuy nhiên, bệnh này cũng có thể bắt nguồn từ các vi rút nhóm Enterovirus, bao gồm vi rút enterovirus 71 (EV71) với rất nhiều biến chứng nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong.

Bệnh tay chân miệng nghiêm trọng đến mức nào?

Hầu hết bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau khi mắc bệnh ở thể cấp tính.

Bệnh tay chân miệng do nhiễm vi rút coxsackievirus A16 là bệnh ở thể nhẹ, và gần như tất cả bệnh nhân đều hồi phục sau từ 7 đến 10 ngày mà không cần điều trị y tế và ít có biến chứng.

Mất nước là biến chứng thường gặp nhất ở bệnh tay chân miệng do nhiễm vi rút coxsackievirus; biến chứng này có thể xảy ra nếu bệnh nhân uống quá ít chất lỏng do bị loét trong khoang miệng.

Rất hiếm khi bệnh nhiễm vi rút coxsackievirus A16 tiến triển thành viêm màng não “vô trùng” hay viêm màng não do virus, theo đó người bệnh bị sốt, đau đầu, cứng cổ, hoặc đau lưng và có thể phải nhập viện trong vài ngày.

Bệnh tay chân miệng gây ra bởi vi rút EV71 có thể tiến triển thành bệnh viêm màng não và viêm não, và trong một số trường hợp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm các biến chứng về thần kinh, tim mạch và hô hấp. Đã có những trường hợp tử vong do vi rút EV71 gây bệnh viêm não trong các đợt bùng phát.

Các triệu chứng bắt đầu xuất hiện bao lâu sau khi nhiễm bệnh?

Thời kỳ ủ bệnh thường thấy (từ khi nhiễm bệnh cho đến khi bắt đầu có triệu chứng) là 3 - 7 ngày.

Sốt, kéo dài từ 24 đến 48 tiếng, là triệu chứng đầu tiên thường gặp của bệnh tay chân miệng.

Các triệu chứng của bệnh là gì?

Bệnh thường bắt đầu với triệu chứng sốt, kém ăn, khó chịu và đau họng.

Từ một đến hai ngày sau khi bị sốt, các nốt mụn lở đau rát xuất hiện trong miệng. Ban đầu là những nốt phồng rộp màu đỏ và thường phát triển thành các vết loét. Các vết loét này chủ yếu ở trên lưỡi, lợi và bên trong má.

Phát ban không ngứa xuất hiện trong 1-2 ngày với các tổn thương màu đỏ phẳng hoặc gồ lên, một số kèm theo bọng nước. Phát ban thường khu trú trong lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân; cũng có thể xuất hiện ở mông và/hoặc ở cơ quan sinh dục.

Bệnh nhân có thể không có triệu chứng, hoặc có thể chỉ bị phát ban hoặc loét miệng.

Bạn nhiễm bệnh tay chân miệng như thế nào?

Vi rút gây bệnh tay chân miệng có khả năng lây lan từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp với các dịch tiết mũi họng, nước bọt, chất dịch từ các bọng nước hoặc phân của người bệnh. Nguy cơ lây lan mạnh nhất là trong tuần đầu tiên sau khi nhiễm bệnh, nhưng giai đoạn lây nhiễm có thể kéo dài vài tuần (do vi rút khu trú trong phân). Bệnh này không truyền từ vật nuôi hoặc các loại động vật khác sang người và ngược lại.

Đối tượng nào có nguy cơ nhiễm bệnh tay chân miệng?

Tất cả những ai chưa từng mắc bệnh đều có nguy cơ lây nhiễm, nhưng không phải ai bị nhiễm vi rút cũng có biểu hiện của bệnh.

Bệnh tay chân miệng chủ yếu xảy ra ở trẻ em dưới 10 tuổi, thường là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Trẻ càng nhỏ thì các triệu chứng càng nghiêm trọng hơn.

Trẻ em có nguy cơ lây nhiễm vi rút và mắc bệnh cao hơn vì các em có khả năng đề kháng và miễn dịch yếu hơn người lớn. Hầu hết người lớn được miễn dịch nhưng những trường hợp thanh thiếu niên và người trưởng thành bị nhiễm vi rút cũng không phải là hiếm.

Bạn có thể bị nhiễm bệnh tay chân miệng nhiều lần không?

Có, mỗi lần nhiễm bệnh chỉ tạo ra kháng thể với một loại vi rút nhất định, bạn có thể mắc bệnh trở lại nếu bị nhiễm vi rút khác thuộc nhóm enterovirus.

Phụ nữ mang thai thì sao?

Tốt nhất là phụ nữ mang thai nên tránh tiếp xúc gần gũi với người bệnh và nên chú ý đặc biệt đến các biện pháp phòng ngừa khả năng lây nhiễm.

Việc nhiễm vi rút nhóm enterovirus, bao gồm bệnh tay chân miệng, là hiện tượng phổ biến ở phụ nữ mang thai. Chúng gây ra bệnh ở thể nhẹ hoặc không gây bệnh cho thai phụ và cũng không có bằng chứng rõ ràng nào chứng tỏ việc nhiễm enterovirus, bao gồm bệnh tay chân miệng, có liên quan đến các vấn đề cụ thể gặp phải trong quá trình mang thai (như sảy thai, thai chết lưu hay dị tật bẩm sinh). Tuy nhiên, thai phụ có thể truyền vi rút sang cho đứa trẻ nếu họ bị nhiễm ngay trước khi sinh hoặc trong lúc sinh nở.

Hầu hết trẻ sơ sinh bị nhiễm vi rút nhóm enterovirus đều bị bệnh ở thể nhẹ, hiếm khi dẫn đến rối loạn chức năng đa cơ quan, bao gồm gan và tim, và tử vong. Nếu bệnh xuất hiện trong hai tuần đầu sau sinh thì nguy cơ bị nhiễm bệnh nặng sẽ cao hơn.

Cách điều trị bệnh tay chân miệng?

Hiện nay chưa có phương pháp đặc trị bệnh tay chân miệng. Người bệnh nên uống nhiều nước và có thể dùng thuốc để điều trị triệu chứng như sốt hay đau do các vết loét.

Bệnh tay chân miệng có thể phòng ngừa được không?

Chưa có thuốc phòng chống vi rút hoặc các loại vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa các loại vi rút enterovirus không gây bại liệt là tác nhân của bệnh tay chân miệng. Có thể giảm nguy cơ lây nhiễm bằng các biện pháp vệ sinh chặt chẽ và can thiệp y tế kịp thời khi trẻ có các triệu chứng nghiêm trọng.

Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước đặc biệt sau khi tiếp xúc với các vết bọng nước hoặc vết loét, trước khi nấu ăn hoặc trước khi ăn, trước khi cho trẻ ăn, sau khi đi vệ sinh và thay tã;

Rửa sạch các bề mặt và vật dụng bị nhiễm khuẩn (bao gồm đồ chơi) trước tiên với nước và xà phòng, sau đó tẩy trùng bằng chất tẩy có chứa chlorine pha loãng;

Tránh tiếp xúc trực tiếp (ôm hôn, sử dụng chung đồ dùng, v.v) với trẻ bị nhiễm bệnh cũng giúp làm giảm nguy cơ lây nhiễm;

Không để trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đang nhiễm bệnh đến nhà trẻ, mẫu giáo, trường học hoặc tụ tập đông người cho đến khi khỏe hẳn;

Theo dõi sát sao tình trạng của trẻ nhiễm bệnh và can thiệp y tế kịp thời nếu sốt cao liên tục, mất tỉnh táo và hoặc tình trạng chung diễn biến theo chiều hướng xấu;