Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng tỉ lệ chiếm nhiều hơn là ở tuổi trưởng thành và cả ở người cao tuổi. Đặc điểm của bệnh là không phân biệt giới tính. VMDƯ tuy không gây nguy hiểm nhưng thường mắc bệnh mạn tính, kéo dài và gây nhiều phiền toái, khó chịu cho người bệnh. Và bệnh phức tạp thêm vì nó có nhiều nguyên nhân.

Một số nguyên nhân chính

Người ta thấy rằng, trong bệnh VMDƯ có liên quan mật thiết đến hiện tượng dị ứng, nhất là ở người có cơ địa dị ứng. Chính vì vậy, có một số giả thuyết giải thích về nguyên nhân gây VMDƯ chủ yếu do phản ứng của cơ thể khi gặp vật lạ (kháng nguyên hay còn gọi là dị nguyên) đối với cơ thể. Một số dị nguyên có khả năng gây nên VMDƯ như bụi, phấn hoa, lông chó, mèo, bào tử nấm (nấm mốc)… Những loại dạng như thế này rất phổ biến ở nước ta và chúng thường đóng vai trò như một kháng nguyên không hoàn toàn khi gặp kháng thể (có trong cơ thể) tương ứng thì xảy ra hiện tượng phản ứng tức thì. Hiện tượng phản ứng dị ứng tức thì này xảy ra ngay ở lớp nhầy niêm mạc của hệ thống đường hô hấp trên như mũi, họng, xoang… gây nên hiện tượng viêm và kích thích niêm mạc mà được biểu hiện là ngứa, hắt hơi (có khi hắt hơi liên tục trong thời gian ngắn). Hắt hơi là một phản xạ nhanh, nhạy của cơ thể nhằm tống vật lạ ra khỏi vùng niêm mạc mà các dị nguyên vừa mới xâm nhập. Cơ địa dị ứng cũng có liên quan mật thiết với bệnh VMDƯ.

Người ta đã tổng kết thấy rằng, tỉ lệ người bị VMDƯ mà có cơ địa dị ứng như viêm da dị ứng, mề đay mạn tính, tổ đĩa, hen suyễn… thì tỉ lệ cao hơn người bị VMDƯ bệnh này mà không có cơ địa dị ứng… Chính vì vậy, cùng một tác nhân gây kích thích nhưng có người bị bệnh VMDƯ nhưng cũng có người không bị. Ví dụ: trong nhà có nuôi, chó, mèo thì không phải người nào cũng bị VMDƯ (điều này còn liên quan đến sức đề kháng chung của từng người nữa). Các tác nhân gây kích thích gây VMDƯ cũng có thể theo đường hô hấp nhưng cũng có thể vào cơ thể theo đường khác như như qua da hoặc theo đường ăn uống.

Những triệu chứng

Một số triệu chứng điển hình có thể gặp ở hầu hết người bị VMDƯ như ngứa mũi, chảy mũi nước, đặc biệt là hắt hơi hàng tràng liền nhất là lúc sáng sớm, vừa mới ngủ dậy. Khi bệnh đã thành bệnh mạn tính thì có thể có hiện tượng nghẹt mũi gần như thường xuyên, ù tai, nhức đầu (những triệu chứng này rất dễ nhầm với viêm xoang). Nhiều trường hợp niêm mạc họng bị kích thích gây viêm còn có kèm theo hiện tượng viêm nhiễm do vi khuẩn gây bệnh cơ hội. Vấn đề này đã được nhiều nhà nghiên cứu cho thấy có một tỉ lệ người lành mang vi khuẩn này nhưng chúng không gây bệnh, khi gặp điều kiện thuận lợi như sức đề kháng của cơ thể bị suy giảm và có hiện tượng viêm do kích thích… thì chúng trở nên gây bệnh cho ngay cơ thể mà nó đang ký sinh. Các loại vi khuẩn như vậy gọi là vi khuẩn gây bệnh cơ hội như: S.pneumoniae, H. influenzae.

Một số trường hợp VMDƯ mạn tính kéo dài có thể có gây nên loạn khứu giác (mất mùi) hoặc ngủ ngáy do nghẹt mũi. Loại VMDƯ tùy thuộc rất lớn vào thời tiết thay đổi theo từng mùa do xuất hiện các loại dị nguyên trong gió như phấn hoa, nấm mốc, các loại bụi nhất là bụi gần các khu công nghiệp, bụi ở vùng có tình trạng vệ sinh kém. VMDƯ nếu không được điều trị thỏa đáng thì nó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến viêm xoang dị ứng, polyp mũi, polyp xoang… Một đặc điểm nữa: bệnh này khó khăn trong điều trị và hay tái phát.

Phòng bệnh được không?

Để góp phần hạn chế bị VMDƯ không nên nuôi chó, mèo trong nhà, nếu nuôi thì nên hạn chế tiếp xúc chúng. Cần vệ sinh định kỳ các chăn, ga, gối, đệm, vải bọc ghế, bọc đệm... để hạn chế sự tồn tại và sinh trưởng của một số ký sinh trùng. Nhà ở cần thoáng, mát, sạch sẽ, tránh ẩm ướt nhằm hạn chế nấm mốc phát triển.

Cần vệ sinh răng miệng hàng ngày nhất là đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy. Hạn chế đến mức tối đa hút thuốc lá, thuốc lào. Tránh hoặc hạn chế tiếp xúc với với bụi (bụi trong nhà và bụi ngoài đường).

Cần đeo khẩu trang khi quét dọn nhà và lúc ra đường. Những lúc giao mùa, thời tiết thay đổi từ nóng sang lạnh nhất là ở những người có cơ địa dị ứng thì cần giữ ấm cơ thể như mặc đủ ấm, cổ nên được quàng khăn ấm.

Khi nghi ngờ bị bệnh VMDƯ nên đi khám bác sĩ, tai, mũi, họng. Không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình và tự mua thuốc để điều trị. Cần nâng cao thể trạng như ăn đủ chất, hạn chế uống rượu, bia (nhất là người có cơ địa dị ứng) và nên tập thể dục thể thao đều đặn và tùy theo sức của mình.

BS. THU HƯƠNG