Mới đây bệnh viện Nhi đồng 2, TP.HCM đã tiếp nhận điều trị cho một bé trai gần hai tháng tuổi bị viêm xẹp phổi, nhiễm trùng huyết do sặc sữa khi bú bình. Trước đó, bệnh viện này cũng đã cấp cứu hai trường hợp trẻ bị sặc sữa do mẹ vừa ngủ vừa cho con bú. Tại bệnh viện Nhi đồng 1, TP.HCM cũng đã từng tiếp nhận nhiều trường hợp trẻ gặp tai biến sặc sữa nghiêm trọng do người nhà xử trí ban đầu sai cách.

Lỗi người lớn, trẻ lãnh đủ

BS Vũ Hiệp Phát, phó khoa hồi sức bệnh viện Nhi đồng 2, TP.HCM cho biết, trẻ sơ sinh rất dễ sặc sữa, do người thân cho trẻ bú không đúng tư thế (cho trẻ nằm ngửa đầu), bình sữa để không đúng vị trí (sữa không ngập hết núm vú làm trẻ nuốt nhiều hơi), lỗ thông núm vú quá to làm sữa chảy xuống nhanh, bé nuốt không kịp. Do bé chưa có những phản xạ tự bảo vệ khi sặc, nên lúc phát hiện thì hầu hết sữa đã chảy tràn vào khí quản, phế quản, làm tắc các đường hô hấp hoặc cản trở quá trình trao đổi khí giữa phế nang và mao mạch.

Một số trẻ vừa ăn vừa ngủ cũng rất nguy hiểm vì khi đó sữa vẫn chảy nhưng trẻ không nuốt, khi thở mạnh có thể hít sữa lên mũi, gây tắc đường hô hấp. Số khác vì không chịu bú bình, các bà mẹ dùng muỗng hoặc chén đổ sữa vào miệng ép uống khiến trẻ không nuốt kịp, bị sặc. “Với những trẻ bú mẹ, tai biến sặc sữa hiếm xảy ra hơn, có thể gặp trong trường hợp mẹ nhiều sữa mà con lại ăn kém, sữa xuống nhiều nhưng trẻ không nuốt kịp, gây sặc”, BS Phát nói.

Chậm sơ cứu, trẻ dễ chết

Theo BS Bạch Văn Cam, cố vấn khối hồi sức cấp cứu bệnh viện Nhi đồng 1, TP.HCM: khi trẻ sặc sữa, nếu không sơ cứu kịp thời, trẻ dễ tử vong, “Ngay cả khi có may mắn cứu sống thì trẻ cũng bị những di chứng về não do thiếu oxy não trong lúc ngưng thở. Nhẹ thì liệt một chi nào đó, còn nặng sẽ bị chậm phát triển, tâm thần, sống đời sống thực vật”, BS Cam nói. BS Cam cũng lưu ý cách sơ cứu ban đầu với trẻ sặc sữa phải tuỳ từng trường hợp:

Trẻ tím tái nhưng sau đó hồng hào, khóc, chơi giỡn được: có thể sữa đã bị tống ra ngoài hoặc trôi xuống khí quản. Cách xử lý thích hợp là không can thiệp gì, bế trẻ lên cho dị vật không đi ngược lên trên, rồi đưa đến bác sĩ ngay.

Trẻ tím tái kéo dài, có biểu hiện khó thở hoặc ngưng thở: đặt trẻ nằm sấp, đầu chúc xuống trên một cánh tay. Dùng lòng bàn tay còn lại vỗ mạnh năm cái vào lưng trẻ (chỗ giữa hai xương bả vai). Nếu trẻ vẫn khó thở thì đặt trẻ nằm ngửa trên một mặt phẳng cứng, dùng hai ngón tay trỏ và giữa ấn mạnh xuống nửa dưới của xương ức. Nếu chưa thấy trẻ thở, lập lại thủ thuật vỗ lưng, ấn ngực từ năm – sáu lần. Trường hợp trẻ ngưng thở, có thể kết hợp các biện pháp trên với thổi ngạt, bằng cách ngậm mũi và miệng trẻ thổi vào cho đến khi lồng ngực trẻ hơi nhô lên. “Sau khi sơ cứu, dù trẻ hồng hào trở lại thì vẫn phải đưa đến bệnh viện để kiểm tra xem còn dị vật không”, BS Cam lưu ý.

Để phòng tránh trẻ sặc sữa

Theo BS Phát, lỗ thông của đầu vú cao su trên bình sữa không nên đục quá rộng, vì nếu sữa chảy nhanh, trẻ không nuốt kịp, dễ bị sặc. Tốt nhất là đục một – hai lỗ nhỏ ở bên núm vú. Cho trẻ bú nghiêng bình khoảng 45o để sữa ngập lỗ thông. Cho trẻ bú từ từ, không vội, nhất là với trẻ yếu, trẻ non tháng. Khi bú sữa, nếu trẻ ho hoặc khóc phải ngừng ngay, không cố ép. Không nên cho trẻ tự bú lúc ngủ. Khi dùng muỗng đổ sữa vào miệng trẻ phải làm từ từ, trẻ nuốt hết mới đổ muỗng khác, tránh đổ tràn cả vào mũi trẻ. Chỉ cho trẻ bú khi trẻ tỉnh táo, không quấy khóc.

Nếu bú sữa mẹ, người mẹ nên ngồi, đặt mặt trẻ đối diện vú mẹ và miệng trẻ đối diện núm vú, thân trẻ nằm sát thân mẹ, mẹ đỡ toàn bộ thân trẻ. Một lưu ý khác, các bà mẹ nên kẹp hai ngón tay vào đầu vú để sữa chảy ra vừa đủ, không làm trẻ bị sặc.

Hạnh Thuý