Trước sự đe dọa của biến thể mới Omicron có thể gây ra làn sóng dịch bệnh thứ 5. Theo các chuyên gia y khoa, chiến lược tiêm ngừa vaccine Covid-19 mũi vaccine tăng cường (bổ sung hoặc nhắc lại) càng sớm càng tốt, nhằm tăng hiệu lực bảo vệ cơ thể sản xuất đủ kháng thể chống lại virus càng sớm càng tốt. Với mục đích nhằm tăng hiệu lực bảo vệ cơ thể sản xuất đủ kháng thể chống lại virus, nhất là trước những biến thể nguy hiểm như Delta và Omicorn. Đặc biệt cho các nhóm đối tượng nguy cơ cao, người có bệnh lý nền, nhân viên y tế.

Hướng dẫn mới nhất của Bộ Y tế ngày 17/12, dựa theo khuyến cáo của Nhóm Chuyên gia tư vấn chiến lược về tiêm chủng của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và kinh nghiệm sử dụng vaccine của các nước, mũi vaccine thứ ba sau mũi cuối của liều cơ bản 3 tháng; người khỏi Covid-19 được tiêm ngay sau khi phục hồi và hoàn thành việc cách ly theo quy định mà không cần phải chờ 6 tháng như trước.

Mũi vaccine cơ bản là liều lượng vaccine tiêm ngừa theo liệu trình quy định của nhà sản xuất. Việt Nam đang tiêm chủ yếu các loại vaccine liệu trình hai liều (thường gọi là mũi một, mũi hai) như vaccine của AstraZeneca, Pfizer, Moderna… Mỗi mũi tiêm vaccine cách nhau từ 3 đến 6 tuần tùy loại. 

Mũi vaccine bổ sung được tiêm cho những người đã tiêm đủ 2 mũi cơ bản. Thời gian tiêm cách mũi cuối của liều cơ bản (thường là mũi thứ 2) ít nhất 28 ngày. Loại vaccine để tiêm cùng loại với các mũi cơ bản hoặc vaccine công nghệ mRNA (Pfizer, Moderna). Người có chỉ định và sau khi đã tiêm mũi bổ sung thì được coi là hoàn thành liều cơ bản.

Mũi vaccine nhắc lại còn gọi là mũi vaccine tăng cường, được tiêm cho người trên 65 tuổi, có thể cần thiết và kéo dài khả năng miễn dịch, đặc biệt ở một số nhóm người nhất định như suy giảm miễn dịch, có bệnh lý nền… Thời gian tiêm cách ít nhất 3 tháng sau mũi tiêm cuối cùng của liều cơ bản hoặc mũi bổ sung. Nếu các mũi cơ bản hoặc bổ sung cùng loại vaccine thì mũi nhắc lại cùng loại hoặc vaccine công nghệ mRNA. Nếu trước đó đã tiêm các loại vaccine khác nhau thì tiêm mũi nhắc lại bằng vaccine công nghệ mRNA.

Mũi tiêm vaccine tăng cường giúp nâng cao khả năng phòng bệnh. Đã có nghiên cứu khoa học cho thấy khả năng miễn dịch từ vaccine sẽ suy giảm sau 6 đến 8 tháng. Điều này đặc biệt đáng lo ngại trước các biến chủng nguy hiểm, có tốc độ lây lan nhanh và ngày càng rộng.

Mũi vaccine Covid-19 tăng cường có hiệu quả bảo vệ trước biến chủng Omicron? 

Omicron mang hơn 50 đột biến gene, khoảng 30 trong số đó là ở protein gai nằm trên bề mặt virus. Những thay đổi này giúp virus vượt qua kháng thể, nhưng chúng không tránh được vaccine hoàn toàn. Dù còn nhiều tranh luận, các nhà khoa học đều đồng ý mũi vaccine tăng cường đủ sức bảo vệ con người trước các biến chủng Covid-19. Hệ miễn dịch của con người có nhiều tuyến phòng thủ. Sau các tế bào bạch cầu và kháng thể trung hòa, virus đối mặt tế bào B và tế bào T. Những chiến binh này tìm kiếm, ghi nhớ và tiêu diệt những tế bào nhiễm bệnh.

Khả năng tăng kháng thể khi tiêm mũi vaccine Covid-19 tăng cường? 

Các thử nghiệm sơ bộ từ Pfizer và Moderna đều hứa hẹn, mũi vaccine tăng cường cung cấp nhiều kháng thể trung hòa hơn để chống lại virus. 

Mũi vaccine tăng cường là Pfizer giúp tăng lượng kháng thể lên 25 lần, nâng mức bảo vệ chống biến chủng lên 95%, hiệu quả tương đương hai mũi đầu tiên trước chủng virus gốc.

Mũi vaccine tăng cường là Moderna cũng cải thiện khả năng trung hòa biến chủng Omicron so với hai mũi trước đó. Nghiên cứu của hãng cho thấy tiêm mũi vaccine tăng cường có thể ngăn ngừa cả Omicron và Delta. Mũi vaccine tăng cường có công thức giống với hai mũi đầu tiên. Nhưng vaccine Moderna mũi nhắc lại chỉ được tiêm nửa liều.

Mũi vaccine tăng cường có khả năng bảo vệ con người tuyệt đối trước Covid-19?

Không có loại vaccine nào hiệu quả tuyệt đối 100%. Thực tế cho thấy nhiều người vẫn bị nhiễm virus SARS-CoV-2 sau khi tiêm ngừa vaccine. Nếu điều này xảy ra, hệ miễn dịch của những người mắc Covid-19 vẫn tiếp tục hoạt động để loại bỏ virus. Đây là lý do tại sao người đã tiêm đủ các mũi vaccine cơ bản hoặc tiêm mũi vaccine tăng cường nguy cơ bệnh chuyển nặng, nhập viện thấp hơn.

Các báo cáo sơ bộ cho thấy biến thể Omicron lây lan nhanh nhưng triệu chứng ít nghiêm trọng. Các chuyên gia cho rằng chiến lược tốt nhất là tiêm mũi vaccine tăng cường sẵn có.

Người đã nhiễm virus SARS-CoV-2 có cần tiêm mũi vaccine tăng cường?

Các chuyên gia thế giới khuyến nghị tiêm mũi vaccine tăng cường cho cả người từng mắc Covid-19. Các kháng thể từ nhiễm bệnh tự nhiên không đủ để ngăn chặn biến chủng Omicron một cách hiệu quả. Nguy cơ tái nhiễm biến chủng Omicron cao gấp ba lần so với Delta hoặc Beta.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến nghị, người nhiễm virus SARS-CoV-2 gần đây nên chờ khoảng 4 tuần sau khi có kết quả xét nghiệm âm tính mới tiêm mũi vaccine tăng cường. Người đã điều trị kháng thể đơn dòng cần đợi 90 ngày.

Thời điểm tốt nhất để tiêm mũi vaccine Covid-19  tăng cường là khi nào?

Nên tiêm mũi vaccine tăng cường càng sớm càng tốt để tăng khả năng miễn dịch trước các biến chủng Covid-19. Người từ 18 tuổi trở lên nên tiêm mũi nhắc lại sau 6 tháng khi tiêm vaccine Moderna, Pfizer/BioNTech. Người trưởng thành nên tiêm mũi vaccine tăng cường sau mũi cuối của liều cơ bản 3 tháng. Người khỏi Covid-19 được tiêm ngay sau khi phục hồi và hoàn thành việc cách ly theo quy định mà không cần phải chờ đủ 6 tháng.

Sau bao lâu thì mũi tiêm vaccine tăng cường phát huy tác dụng tối ưu?

Cơ thể người sinh miễn dịch trong khoảng một tuần đến 10 ngày sau khi tiêm mũi vaccine đầu tiên. Mũi vaccine tăng cường sẽ phát huy tác dụng chỉ sau vài ngày. Người đã tiêm đủ hai mũi vaccine cơ bản, hệ miễn dịch hoạt động mạnh ngay sau khi phát hiện virus. Quá trình này tương tự khi tiêm mũi vaccine tăng cường. Vì đã làm quen với mầm bệnh trước đó, cơ thể sản sinh kháng thể nhanh hơn và nhiều hơn ở mũi tiêm thứ ba với vaccine Pfizer, Moderna. Sau khi tiêm nhắc lại, hệ miễn dịch hoạt động mạnh mẽ từ 10 đến 14 ngày tiếp theo. Vì vậy, chuyên gia khuyến nghị cộng đồng nên tiêm mũi vaccine tăng cường càng sớm càng tốt.

Những tác dụng phụ có thể gặp khi tiêm mũi vaccine tăng cường?

Phản ứng phụ sau tiêm vaccine tăng cường giống với hai mũi vaccine đầu tiên. Chủ yếu bị đau, sưng, nhức tại vị trí tiêm, đau đầu, đau cơ, đau khớp, ớn lạnh, sốt nhẹ, nổi hạch vùng nách… Đây là những phản ứng thông thường, triệu chứng thường nhẹ đến trung bình  và sẽ hết sau 1 đến 2 ngày. Chỉ 1% phải đến gặp bác sĩ vì các biểu hiện nghiêm trọng hơn.

Có nên tiêm kết hợp ở mũi vaccine Covid-19 tăng cường?

Cơ quan quản lý và hầu hết các chuyên gia trên thế giới đều ủng hộ tiêm trộn vaccine Covid-19. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) gần đây cho phép kết hợp vaccine Covid-19 là Pfizer, Moderna với bất kể hai liều đầu tiên là gì.

Một nghiên cứu gần đây ở Anh đăng trên tạp chí Lancet cho thấy với những người tiêm hai mũi cơ bản bằng vaccine AstraZeneca hay Pfizer, mũi tăng cường sau mũi 2 từ 10 đến 12 tuần bằng loại vaccine nào cũng đều hiệu quả, nhưng mũi ba bằng vaccine công nghệ mRNA (Pfizer/ Moderna) giúp tạo miễn dịch tế bào T tốt nhất.

Mũi vaccine Covid-19 tăng cường có khả năng phát huy tác dụng ngay sau tiêm, có thể bảo vệ con người trước các biến chủng nguy hiểm, phản ứng phụ không nghiêm trọng và hiệu quả ngay cả khi tiêm vaccine kết hợp.

Bệnh viện An Sinh

Thông tin tham khảo không thay thế việc thăm khám và tư vấn chuyên môn