Dưới đây là tóm lược kết quả công trình khảo sát của TCYTTG khu vực Châu âu “Assessing non-prescription and inappropriate use of antibiotics report on survey” – 2019 (theo euro.who.int)
Các hoạt động truyền thông trong cộng đồng
Có 17 quốc gia báo cáo đã triển khai các biện pháp để tăng cường sử dụng kháng sinh có trách nhiệm trong cộng đồng, ngoại lệ là Belarus. Bao gồm các chiến dịch truyền thông, các can thiệp giáo dục, khuyến cáo chỉ sử dụng kháng sinh theo đơn thuốc của bác sĩ, các chiến dịch trả lại và/hoặc tiêu huỷ an toàn các loại kháng sinh dư thừa.
Các hoạt động tác động lên trách nhiệm của bác sĩ
Tất cả các quốc gia báo cáo đã triển khai các biện pháp nhằm tăng cường sử dụng kháng sinh có trách nhiệm của bác sĩ. Bao gồm hoạt động đào tạo về kê đơn thuốc kháng sinh trong chương trình đào tạo y khoa đại học, chương trình đào tạo liên tục bắt buộc (CME) cho các bác sĩ phải bao gồm sử dụng kháng sinh thích hợp. 15 nước có tổ chức các sự kiện về sử dụng kháng sinh thích hợp cho các bác sĩ (ngoài CME), hầu hết các sự kiện (60%) được tài trợ của ngành công nghiệp dược phẩm hoặc nhà bán buôn.
Các hoạt động hạn chế kê đơn thuốc kháng sinh trong chăm sóc ngoại trú
13 quốc gia báo cáo đã ban hành các quy tắc giới hạn việc kê đơn một số loại thuốc kháng sinh trong các cơ sở chăm sóc ngoại trú hoặc chăm sóc ban đầu. Các hạn chế áp dụng cho tất cả các kháng sinh dạng tiêm,kháng sinh được chọn bao gồm cả cephalosporin thế hệ thứ ba và amikacin, hoặc những thuốc chỉ dành cho điều trị bậc hai như macrolide và fluoroquinolones trong điều trị viêm phổi mắc phải tại cộng đồng, thuốc trị lao không thể được kê toa trong chăm sóc ban đầu ở một số nước.
7 nước báo cáo đã hạn chế kê đơn một số loại kháng sinh cho các tình trạng lâm sàng cụ thể, như benzathine benzylpenicillin cho viêm amidan do Streptococcal, theo hướng dẫn điều trị quốc gia hoặc phác đồ điều trị đã được phê duyệt. Một số trường hợp, các loại thuốc được chi trả trong các chương trình BHYT đã ảnh hưởng đến việc lựa chọn kháng sinh để kê đơn, nếu kê đơn các loại kháng sinh khác có nghĩa là bệnh nhân sẽ phải thanh toán toàn bộ chi phí.
Chỉ có một nước (Bosnia và Herzegovina) báo cáo các bác sĩ có thể cung cấp một đơn thuốc bị trì hoãn (một đơn thuốc mà bệnh nhân sẽ sử dụng cho dược sĩ vào một ngày sau đó nếu các triệu chứng không cải thiện hoặc trở nên xấu hơn).
Các biện pháp khác tác động lên kê đơn tại các cơ sở chăm sóc ban đầu bao gồm các hình phạt tài chính đối với việc kê đơn vượt quá giới hạn quy định cho việc kê đơn hợp lý, xem xét sự phù hợp với quy định của BHYT và phản hồi về việc kê đơn dữ liệu cho bác sĩ với cơ quan quản lý y tế cấp tỉnh. Tuy nhiên cũng có than phiền (1/17) về khuyến khích sử dụng kháng sinh có trách nhiệm khi chỉ có hình thức trừng phạt.
Các hoạt động hạn chế kê đơn kháng sinh trong điều trị nội trú tại bệnh viện
10 quốc gia báo cáo đã triển khai các giới hạn kê đơn một số loại kháng sinh cho các tình trạng lâm sàng cụ thể áp dụng trong điều trị nội trú tại bệnh viện. Chủ yếu là các loại thuốc tiêm, nhưng bao gồm cả các chọn lựa điều trị đầu tay cho bệnh lao ở một số cơ sở. Một số quốc gia đặc biệt đã đề cập đến việc hạn chế sử dụng kháng sinh dự trữ, bao gồm piperacillin + tazobactam, và một số loại kháng sinh bị hạn chế ở các chuyên khoa đặc biệt (ví dụ, việc kê đơn một số thuốc kháng sinh nhỏ mắt được giới hạn cho các bác sĩ nhãn khoa); trong các trường hợp khác, cần có sự cho phép từ một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm trước khi có thể kê đơn thuốc kháng sinh.
Phác đồ điều trị
Hầu hết các quốc gia (14/18) báo cáo đã có phác đồ điều trị đối với một số bệnh nhiễm trùng thông thường tại bệnh viện và 13 nước báo cáo đã có hướng dẫn tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu. Nhưng việc sử dụng các phác đồ điều trị trong thực tế là ít rõ ràng. Chỉ khoảng 30% số người được hỏi cho rằng các hướng dẫn thường được chấp nhận và được các bác sĩ tuân thủ trong suốt thời gian thực hành khám chữa bệnh tại các bệnh viện và các cơ sở chăm sóc ban đầu.
Kiểm soát hoạt động quảng bá của các công ty dược
13 quốc gia báo cáo đã có các biện pháp để kiểm soát việc thúc đẩy sử dụng kháng sinh của các công ty dược phẩm. Hạn chế các đại diện công ty dược phẩm đến thăm bác sĩ, chỉ cho phép các cuộc họp theo lịch và thuyết trình nhóm thay vì các cuộc gặp một-một, đã được báo cáo tại 6 nước (Belarus, Montenegro, Cộng hòa Moldova, Liên bang Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Uzbekistan). Chỉ có một quốc gia (Belarus) báo cáo đã ban hành các hạn chế đối với đại diện công ty dược phẩm đến thăm dược sĩ. Việc sử dụng các ưu đãi tài chính của các công ty dược phẩm hoặc nhà bán buôn đã ảnh hưởng xấu đến việc kê đơn, 61% chỉ ra rằng các ưu đãi tài chính đã được trao cho các bác sĩ và 34% cho dược sĩ.
