Để bảo vệ thành quả thanh toán bệnh bại liệt ở Việt Nam và hướng tới mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ tháng ​Năm năm nay, Chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia thực hiện chuyển đổi vắcxin bại liệt uống 3 týp (1, 2 và 3) sang vắcxin bại liệt uống 2 týp (1 và 3) trên cả nước.

Phó giáo sư Trần Đắc Phu - Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) đã có cuộc trao đổi với báo chí để hiểu rõ hơn về sự thay đổi này.

155 NƯỚC CHUYỂN SANG DÙNG VẮC XIN BẠI LIỆT MỚI

- Ông có thể cho biết, vì sao lại chuyển đổi vắcxin bại liệt OPV 3 tuýp 1,2 và 3 bằng vắcxin mới chứa 2 tuýp virus 1 và 3?

Phó giáo sư Trần Đắc Phu: Tháng 9/2015, Tổ chức Y tế Thế giới đã công bố thanh toán virus bại liệt hoang dại týp 2 trên toàn cầu vì vậy thành phần týp 2 trong vắcxin không thực sự còn cần thiết nữa và cũng là để giảm thiểu nguy cơ gây liệt dù rất thấp của bại liệt týp 2 có trong vắcxin.

Chính vì vậy, WHO đề nghị các quốc gia thành viên thay thế vắcxin bại liệt uống 3 týp bằng vắcxin bại liệt uống 2 týp (bOPV) đã loại bỏ thành phần týp 2. 

Cùng với các nước khác trên thế giới, Việt Nam cũng quyết định dừng sử dụng vắcxin bại liệt uống 3 týp (tOPV) và chuyển sang sử dụng vắcxin bại liệt uống 2 týp (loại bỏ týp 2) trong chương trình tiêm chủng mở rộng.

- Hiện nay, đã có bao nhiêu quốc gia sử dụng vắcxin bại liệt mới, chỉ có thành phần týp 1 và 3 như chúng ta sẽ sử dụng?

Phó giáo sư Trần Đắc Phu: Tính đến tháng​ Năm, 155 quốc gia đang nỗ lực đưa vắcxin bại liệt uống 2 týp thay thế cho vắcxin bại liệt 3 týp. Đây là sự kiện hướng tới mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu.

Về hiệu quả bảo vệ của vắcxin bOPV đã được chứng minh tương đương với tOPV. Việc sử dụng bOPV sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ gây bại liệt do thành phần virus bại liệt týp 2 có trong vắcxin tOPV gây nên.

LỊCH TIÊM CHỦNG KHÔNG THAY ĐỔI

- Vậy lịch tiêm chủng của trẻ đối với vắcxin bại liệt mới có gì thay đổi không thưa ông?

Phó giáo sư Trần Đắc Phu: Hiện nay, lịch uống vắcxin bại liệt 2 týp (bOPV) tương tự như đối với vắcxin bại liệt uống (tOPV) trong tiêm chủng mở rộng đã được triển khai từ những năm trước đây. Cụ thể, mỗi trẻ sẽ được uống 3 lần vắcxin bOPV lúc 2, 3, 4 tháng tuổi cùng với tiêm vắcxin Quinvaxem.

Việc sử dụng vắcxin OPV cùng với vắcxin Quinvaxem nhằm đảm bảo trẻ được tiêm chủng đúng lịch cùng với các vắcxin khác để tạo miễn dịch và hiệu quả phòng bệnh tốt nhất. 

Việc uống vắcxin bại liệt cùng với tiêm vắcxin Quinvaxem không làm tăng nguy cơ phản ứng nặng cho trẻ.

- Ông có thể cho biết, có trường hợp nào chống chỉ định hoặc tạm hoãn sử dụng vắcxin bại liệt không?

Phó giáo sư Trần Đắc Phu: Theo khuyến cáo của nhà sản xuất, vắcxin bOPV có chống chỉ định với những người bị quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của vắcxin hay với những người trước đây đã từng bị phản ứng nghiêm trọng sau khi sử dụng vắcxin bại liệt uống,…

Ngoài ra, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn khám sàng lọc trước tiêm chủng đối với trẻ em trên cơ sở đó các y, bác sỹ sẽ trực tiếp khám sàng lọc nhằm phát hiện các trường hợp chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm chủng vắcxin nói chung và bOPV nói riêng theo quy định.

Cũng như các thuốc khác, khi dùng vắc xin bOPV có thể gặp một số tác dụng không mong muốn tương tự vắcxin tOPV như sốt nhẹ, người mệt mỏi, tiêu chảy và vô cùng hiếm gặp có thể gây liệt nhẹ.

KHÔNG GIA TĂNG NGUY CƠ BẠI LIỆT TÝP 2

- Khi dùng vắc xin bại liệt týp 1 và 3, nghĩa là trẻ sẽ không còn được bảo vệ trước virus bại liệt týp 2, như vậy có làm tăng nguy cơ bệnh bại liệt do virút týp 2 sẽ xuất hiện không?

Phó giáo sư Trần Đắc Phu: Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, nếu tiếp tục sử dụng vắcxin tOPV sau ngày 01/5/2016 thì nguy cơ virus týp 2 của vắcxin gây bại liệt còn cao hơn nhiều so với nguy cơ khi ngừng sử dụng vắcxin bại liệt týp 2.

Tổ chức Y tế Thế giới cũng đã thiết lập kho dự trữ toàn cầu vắcxin OPV týp 2 để sẵn sàng hỗ trợ các nước trong trường hợp xảy ra dịch.

Hơn nữa, trong nhiều năm qua tỷ lệ tiêm chủng thường xuyên của Việt Nam đều đạt cao, miễn dịch cộng đồng cao, trong tháng 3-4/2016 cũng đã triển khai kế hoạch uống bổ sung vắcxin tOPV tại 19 tỉnh, thành phố có nguy cơ cao vì vậy nguy cơ Việt Nam xảy ra bệnh dịch bại liệt là thấp và Tổ chức Y tế thế giới cũng cho biết Việt Nam là nước có nguy cơ thấp theo các tiêu chí của tổ chức này.

Ngoài ra, để giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc bệnh týp 2 thì trong chương trình tiêm chủng mở rộng bất hoạt dạng tiêm trong đó có cả 3 týp virus. Bên cạnh đó vẫn song song sử dụng vắcxin bại liệt uống 2 týp (bOPV). Việc phối hợp dùng cả 2 loại vắcxin bại liệt dạng uống và dạng tiêm như vậy sẽ giúp củng cố được miễn dịch cho cả 3 týp vắcxin mà vẫn đảm bảo an toàn.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Bệnh bại liệt là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút bại liệt gây ra, lây truyền theo đường tiêu hóa. Khi bị nhiễm vào cơ thể, virus sẽ tấn công vào hệ thần kinh trung ương, làm yếu các cơ, phần mềm cấp tính và gây ra chứng bại liệt. Trẻ em dưới 5 tuổi thường dễ mắc căn bệnh này.